Sport, sociaal bindmiddel en bron van conflict
Sport kan verschillen overstijgen, maar sport heeft ook een andere kant, betoogt hoogleraar Sportsociologie Ramón Spaaij. ''Sport verbindt, maar verdeelt ook.''
Het
was weer zichtbaar tijdens het afgelopen WK voetbal: luidkeels het
volkslied meezingen, emoties die loskomen als er gescoord wordt, familie
en vrienden die bij elkaar komen om wedstrijden te kijken en buren die
de buurt tot een heus oranjeoord omtoveren. Sport draagt zoals bekend
bij aan de participatie en integratie in een samenleving ,
sportverenigingen vervullen een belangrijke maatschappelijke functie en
in veel wijken, buurten en steden brengt sport verschillende mensen
bijeen. 
Maar sport heeft ook een keerzijde, zo concludeert Ramón Spaaij ,
bijzonder hoogleraar Sportsociologie aan de Universiteit van Amsterdam
(UvA), in zijn boek Sport and Social Exclusion in Global Society.
Spaaij stelt dat sport vaak de vooroordelen en ongelijkheden in de
samenleving weerspiegelt en deze zelfs kan versterken. De aanname dat
minderheden in een samenleving sport vanzelfsprekend ervaren als sociaal
bindmiddel is volgens hem verkeerd. ''Sport kan verschillen
overstijgen, maar ze ook aanscherpen. Er is een realistische kijk nodig
op sport als sociaal bindmiddel. Sport verbindt, maar verdeelt ook.''
Spaaij analyseerde samen met sport-wetenschappers Jonathan Magee van de University of Central Lancashire en Ruth Jeanes van de Monash University, de ervaringen van individuen en groepen over de hele wereld die sociale uitsluiting ondervonden in en door sport. Daartoe brachten zij lange periodes door in landen als Brazilië, Zambia, het Verenigd Koninkrijk, Australië en Nederland. De onderzoekers keken naar sociale drempels en uitsluitingsprocessen die van invloed zijn op deelname aan sport, bij een select groep mensen, voornamelijk bestaande uit vrouwen, werkloze jongeren, dak- en thuislozen, migranten, vluchtelingen en mensen met een beperking.
Dat sport een fenomeen is met twee kanten blijkt ook uit de conclusies die de uitkomst van het onderzoek domineren: In het onderzoek komt naar voren dat de populariteit van sportverenigingen voor specifieke doelgroepen ervoor zorgt dat mensen zich minder thuis voelen in de reguliere sportwereld. Spaaij: ''In die omgeving wordt soms van hen verwacht dat zij zich aanpassen aan de dominante waarden. Dat kan leiden tot het gevoel er niet bij te mogen of kunnen horen en, als gevolg, er niet bij te willen horen. Daarnaast speelt dat er in de sport naast winnaars ook altijd verliezers zijn. Voor iemand die bijvoorbeeld zelfvertrouwen op wil doen om beter om te gaan met psychische klachten, kan dat averechts werken.''
Maar de onderzoekers stuitten ook op voorbeelden van verenigingen en projecten die juist proactief zijn in hun missie om maatschappelijke ongelijkheden buiten de deur te houden. Verschillende clubs en projecten weten etnische minderheden aan zich te binden door bijvoorbeeld het gebruik van culturele intermediairs en andere tussenpersonen. ''Uit deze voorbeelden blijkt dat sport haar belofte als sociaal bindmiddel wel degelijk kan realiseren'', aldus Spaaij. Ook Tom van 't Hek, voormalig tophockeyer en sportcommentator, stelt zich uit eigen ervaring op het punt dat sport verbinden kan: ''Mensen afkomstig uit landen die elkaar normaal gesproken het licht in de ogen niet gunnen, gaan arm in arm op de foto, mensen eten, drinken en dansen met elkaar, mensen ontmoeten elkaar zonder vooringenomen standpunten. Ja, sport verbroedert, sport verbindt, meer dan wat dan ook!''
Toch moet de sociaal bindende werking van sport volgens Spaaij niet overschat worden. Het gaat namelijk nogal eens mis in de sport, met alle gevolgen van dien. De geweldsincidenten in het amateurvoetbal, zoals de dood van grensrechter Richard Nieuwenhuizen, zijn daar een voorbeeld van. Sport kent ook een andere, duistere kant, aldus van 't Hek: ''Het verhaal over matchfixing waar eenieder van opschrikt, vooral degenen die altijd gedacht hebben dat sport andere waarden in zich herbergt dan de gewone maatschappij. Dit zou ons net zo gemakkelijk tot de conclusie laten komen dat sport helemaal niet verbindt, sterker nog sport verwijdert. Tel daar nog eens bij op dat ook een groot aantal sporten zich vooral laat beoefenen door mensen uit een bepaalde overeenkomende sociale klasse, en weg is alle hoop op verbinding en cohesie tot stand gebracht door de sport.''
Spaaij stelt dat het inderdaad niet vanzelfsprekend is dat mensen met verschillende achtergronden samen sporten. Zo stuiten niet-westerse nieuwe Nederlanders soms op hoge sociale en culturele barrières op hun weg richting sportdeelname. Algeheel concluderend is een realistische kijk op de rol van sport in de samenlevingsopbouw geboden: als sociaal bindmiddel, maar ook als bron van conflict en differentiatie.
Maar sport heeft ook een keerzijde, zo concludeert Ramón Spaaij ,
bijzonder hoogleraar Sportsociologie aan de Universiteit van Amsterdam
(UvA), in zijn boek Sport and Social Exclusion in Global Society.
Spaaij stelt dat sport vaak de vooroordelen en ongelijkheden in de
samenleving weerspiegelt en deze zelfs kan versterken. De aanname dat
minderheden in een samenleving sport vanzelfsprekend ervaren als sociaal
bindmiddel is volgens hem verkeerd. ''Sport kan verschillen
overstijgen, maar ze ook aanscherpen. Er is een realistische kijk nodig
op sport als sociaal bindmiddel. Sport verbindt, maar verdeelt ook.''Spaaij analyseerde samen met sport-wetenschappers Jonathan Magee van de University of Central Lancashire en Ruth Jeanes van de Monash University, de ervaringen van individuen en groepen over de hele wereld die sociale uitsluiting ondervonden in en door sport. Daartoe brachten zij lange periodes door in landen als Brazilië, Zambia, het Verenigd Koninkrijk, Australië en Nederland. De onderzoekers keken naar sociale drempels en uitsluitingsprocessen die van invloed zijn op deelname aan sport, bij een select groep mensen, voornamelijk bestaande uit vrouwen, werkloze jongeren, dak- en thuislozen, migranten, vluchtelingen en mensen met een beperking.
Dat sport een fenomeen is met twee kanten blijkt ook uit de conclusies die de uitkomst van het onderzoek domineren: In het onderzoek komt naar voren dat de populariteit van sportverenigingen voor specifieke doelgroepen ervoor zorgt dat mensen zich minder thuis voelen in de reguliere sportwereld. Spaaij: ''In die omgeving wordt soms van hen verwacht dat zij zich aanpassen aan de dominante waarden. Dat kan leiden tot het gevoel er niet bij te mogen of kunnen horen en, als gevolg, er niet bij te willen horen. Daarnaast speelt dat er in de sport naast winnaars ook altijd verliezers zijn. Voor iemand die bijvoorbeeld zelfvertrouwen op wil doen om beter om te gaan met psychische klachten, kan dat averechts werken.''
Maar de onderzoekers stuitten ook op voorbeelden van verenigingen en projecten die juist proactief zijn in hun missie om maatschappelijke ongelijkheden buiten de deur te houden. Verschillende clubs en projecten weten etnische minderheden aan zich te binden door bijvoorbeeld het gebruik van culturele intermediairs en andere tussenpersonen. ''Uit deze voorbeelden blijkt dat sport haar belofte als sociaal bindmiddel wel degelijk kan realiseren'', aldus Spaaij. Ook Tom van 't Hek, voormalig tophockeyer en sportcommentator, stelt zich uit eigen ervaring op het punt dat sport verbinden kan: ''Mensen afkomstig uit landen die elkaar normaal gesproken het licht in de ogen niet gunnen, gaan arm in arm op de foto, mensen eten, drinken en dansen met elkaar, mensen ontmoeten elkaar zonder vooringenomen standpunten. Ja, sport verbroedert, sport verbindt, meer dan wat dan ook!''
Toch moet de sociaal bindende werking van sport volgens Spaaij niet overschat worden. Het gaat namelijk nogal eens mis in de sport, met alle gevolgen van dien. De geweldsincidenten in het amateurvoetbal, zoals de dood van grensrechter Richard Nieuwenhuizen, zijn daar een voorbeeld van. Sport kent ook een andere, duistere kant, aldus van 't Hek: ''Het verhaal over matchfixing waar eenieder van opschrikt, vooral degenen die altijd gedacht hebben dat sport andere waarden in zich herbergt dan de gewone maatschappij. Dit zou ons net zo gemakkelijk tot de conclusie laten komen dat sport helemaal niet verbindt, sterker nog sport verwijdert. Tel daar nog eens bij op dat ook een groot aantal sporten zich vooral laat beoefenen door mensen uit een bepaalde overeenkomende sociale klasse, en weg is alle hoop op verbinding en cohesie tot stand gebracht door de sport.''
Spaaij stelt dat het inderdaad niet vanzelfsprekend is dat mensen met verschillende achtergronden samen sporten. Zo stuiten niet-westerse nieuwe Nederlanders soms op hoge sociale en culturele barrières op hun weg richting sportdeelname. Algeheel concluderend is een realistische kijk op de rol van sport in de samenlevingsopbouw geboden: als sociaal bindmiddel, maar ook als bron van conflict en differentiatie.
Reacties
Een reactie posten