Roep om meer democratie in Turkije & Hong Kong

Stadspleinen hebben een bijzonder symbolisch karakter, ze vormen vaak het middelpunt van massale volksopstanden, bijeenkomsten en protesten. Op die pleinen komt het recht op vrijheid van meningsuiting, vergadering en betoging in zijn meest letterlijke vorm tot leven. Nu beleeft Hong Hong een grootschalig protest. Vorig jaar vond in Turkije een vergelijkbaar protest plaats.

Burgers komen bijeen op stadspleinen om verandering te eisen, hun ongenoegen te uiten door bijvoorbeeld tentkampen op te zetten, doorgangen te blokkeren met sit-ins, straten en pleinen te bezetten en daarmee net zo lang door te gaan totdat of autoriteiten de eisen honoreren of maatregelen nemen om een einde te maken aan de bezettingen. Vaak mondt dat uit op ontruiming met excessief politiegeweld waarbij man en macht worden ingezet, traangas veelvuldig wordt gebruikt, met als gevolg willekeurige arrestaties en detenties. Tevens proberen autoriteiten de non-conformisten de mond te snoeren door middel van druk, intimidatie en bedreigingen.
Nu heeft Hong Kong één van de grootste protesten in haar geschiedenis waar veel studenten en jongeren bij betrokken zijn. De demonstranten zijn vastbesloten hun rechten en vrijheden te verdedigen.  Ze eisen een meer democratisch kiesstelsel waarin niet enkel de mogelijkheid bestaat om de nieuwe bestuurder va Hong Kong te kiezen, maar dat ook zeggenschap mogelijk is over de kandidaten die worden voorgesteld voor de positie. Nadat Peking besloot geen open nominaties toe te staan, gingen mensen massaal de straat op, om dat alsnog voor de verkiezingen in 2017 te kunnen bewerkstelligen.
Vorige jaar vonden in Turkije vergelijkbare protesten plaats, de zogeheten Gezi Park-protesten. Wat begon als een  kleinschalige sit-in in Istanbul voor het behoud van een stadspark, breidde zich uit tot een landelijk protest tegen het beleid van de regerende AKP (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling).
Opvallend is dat volgens enquêtes de gemiddelde leeftijd van de demonstranten 28 was, die ook voornamelijk uit studenten en jongeren bestonden. Hoewel bij beide demonstraties de betogers over het algemeen vredig waren, liepen de emoties hoog op. In beide steden zien we dat het mis gaat op het moment dat er om meer ruimte wordt gevraagd door betogers, dan aanvankelijk wordt bezet. Om de menigte te doen luisteren naar de bevelen van de politie (in casu de overheid) wordt fysiek geweld gebruikt en worden middelen als traangas en/of pepperspray ingezet.
In Hong Kong zijn mensen doorgaans gewend een paraplu bij zich te hebben, ter bescherming tegen de hitte van de zon. Maar de vele paraplu's die de demonstranten bij zich hebben, staan nu symbool voor een geweldloos en vredig protest en dienen tevens als schild tegen traangas. Vandaar dat er ook wordt gesproken over de 'paraplu-revolutie'.

De protesten zijn in beide steden grootschaliger geweest dan de organisatoren durfden te dromen. De betogers in Turkije waren vastbesloten niet te wijken voor de machthebbers voordat er concrete eisen werden gehonoreerd. Hetzelfde geldt voor de betogers in Hong Kong. Net zoals Erdoğan en diens partij, verwachten waarnemers dat de Communistische Partij in Peking niet zal buigen voor de eisen van de betogers, en dat terwijl de hele wereld meekijkt. Sterker nog, net zoals in Turkije het geval is geweest, zullen ook de leiders is Hongkong door consequent bij hun standpunt te blijven, de meerderheid proberen te overtuigen dat het geweld tegen te betogers gerechtvaardigd is, en ter bescherming dient van de maatschappij als geheel.

De demonstraties worden door de meeste mensen, die normaal gesproken ook geen interesse hebben in politiek, niet begrepen, vooral nu het op onder andere economisch vlak goed gaat. Maar de betogers hebben het idee, dat als ze nu niets doen, Hongkong weer in Chinese handen komt, en dat willen zij niet. De voormalig Britse kolonie vecht voor democratie en voert de druk op het bestuur van de stad op. Het liefst zien zij C.Y. Leung aftreden, gezien hij niet democratisch is verkozen tot bestuurder van de stad.

Het verschil met Turkije zit hem dan ook daarin. Turkije kent wel een democratisch verkozen volksvertegenwoordiging. Een eventuele aftreding door demonstraties en protesten is binnen een dergelijk systeem niet gelegaliseerd, en niet mogelijk. Terwijl in Hongkong de zogeheten Peking-getrouwen hun steun laten blijken door tegenacties, zijn er in Turkije trouwe aanhangers van de heersende politieke partij die het belangrijker vinden dat het land op mondiaal niveau financieel sterk blijft en het imago ervan niet wordt beschadigd. Zelfs ten koste van meer zeggenschap over sociaal-maatschappelijke plannen.Wat in beide landen het meest opvallend is, is het optreden van jongeren en hun leidende rol binnen de demonstraties. Jongeren hebben het vermogen om met hun sympathie medestudenten en andere burgers met elkaar te verbinden, en hun stem aan de rest van de wereld te laten horen door op een efficiënte manier gebruik te maken van sociale media, zoals Twitter. Dat stoort ten allen tijde de heersende machthebbers, omdat er geen grip meer is over hetgeen naar buiten toe wordt gecommuniceerd. Op die manier kan een intern probleem door bemoeienis van andere landen verworden tot een extern probleem met alle consequenties van dien. In Turkije leidden deze demonstraties uiteindelijk tot de blokkering van bepaalde sociale netwerken, waaronder Twitter, tot frustratie van zowel betogers als niet-betogers. Gebruikers van de verboden diensten werden opgespoord, gearresteerd en beschuldigd van het 'aanzetten tot haat en openbare vijandigheid’.

In China zijn vrijwel alle westerse sociale netwerken geblokkeerd en doorgaans worden lokale alternatieven gecensureerd. In Hongkong is er in principe wel vrije toegang tot deze internetdiensten. Wel is het opvallend, dat China tijdens deze demonstraties heeft besloten om Instagram ook te blokkeren en de toegang ertoe onmogelijk te maken.

Het is hoopgevend dat jongeren zich niet zomaar overgeven aan vaststaande systemen.Deze generatie is er een die zich verzet tegen ongelijkheid en onderdrukking. Wat wel zorgen baart is dat de meeste studenten in Hongkong die het bloedbad van Tiananmen niet hebben meegemaakt, zich te weinig realiseren dat zij het uiteindelijk opnemen tegen Peking voor wie het vaststaat dat als eenmaal het lopende verdrag met de Britten is beëindigd, China zal heersen over Hongkong. Het optreden van Turkije tegenover de betogers is niet goed te praten, maar vergeleken met hetgeen China in staat is geweest in het nabije verleden, wel mild te noemen.

  

BETÜL ÇATAL
Ook gepubliceerd in de krant Zaman Vandaag.