Een gang naar de rechter wordt straks onbetaalbaar

Mijn eerste artikel, gepubliceerd in de krant Zaman Vandaag.

Ik publiceer deze op mijn blog, zonder enige tekstaanpassing. Zie ook www.zamanvandaag.nl

Als de bezuinigingen op de gefinancierde rechtsbijstand worden doorgevoerd, krijgt slechts één op de tien mensen die recht zoekt, voldoende gefinancierde rechtshulp vanaf 2016.

Foto: © AP

Sociale rechtshulp vertegenwoordigt in onze samenleving een belangrijk uitgangspunt van de rechtsstaat, namelijk het bevorderen van de toegang tot het recht voor eenieder. De overheid is verantwoordelijk de kosten daarvan voor haar rekening te nemen. Rechtzoekenden betalen daarnaast altijd een eigen bijdrage. Op Prinsjesdag maakte staatssecretaris Fred Teeven (VVD) van Veiligheid en Justitie echter bekend niet 85, maar 91 miljoen euro te willen bezuinigingen op de gefinancierde rechtsbijstand. Bovenop de eerder ingezette bezuinigingen onder Rutte-I komt de totale bezuiniging uit op ruim 156 miljoen euro. Teeven is niet van plan om van de bezuinigingen af te zien. Een kaalslag, vrezen critici waardoor de rechter voor duizenden mensen onbereikbaar wordt. ''Hierbij gaat het dus niet slechts om een selecte groep rechtzoekenden; bijna 40 procent van de Nederlanders valt binnen de dekking van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand'', aldus de Nederlandse Orde van Advocaten in een verklaring. ''Een verdergaande bezuiniging gaat direct ten koste van rechtzoekenden omdat ook de eigen bijdrage verhoogd zal worden: veel mensen zullen dan afzien van het voeren van een juridische procedure omdat de kosten te hoog worden.''

Met de bezuinigingen worden in grote mate de nieuwe Nederlanders getroffen. Uit een rapport van de Raad voor de Rechtsbijstand over 2012 blijkt dat rechtsbijstandgerechtigden vaker dan gemiddeld nieuwe Nederlanders zijn van niet-westerse afkomst. Volgens Teeven zijn de bezuinigingen gerechtvaardigd omdat er volgens hem steeds vaker een beroep op werd gedaan de afgelopen jaren. Sinds 2006 zijn de uitgaven aan advocaten met 100 miljoen euro gestegen. Teeven vindt dat in plaats van de rechtshulp de conflicten op een goedkopere en simpele manier kunnen worden opgelost, bijvoorbeeld via mediation, een vorm van conflictbemiddeling waarbij een onafhankelijke bemiddelaar samen met partijen op zoek gaat naar een oplossing voor een probleem.

Slechts een op de tien mensen die recht zoekt, krijgt voldoende gefinancierde rechtshulp vanaf 2016, als de bezuinigingen worden doorgevoerd. Dat berekende het Landelijk Netwerk Gratis Inloopspreekuur (LNGIA). De LNGIA-oprichter en advocaat Valerie Vallenduuk interviewde collega's van vijf kleine en grote advocatenkantoren in de regio Haarlem. Ze vroeg hen wat de gevolgen zouden zijn van de bezuinigingsplannen. ''Advocaten zullen afhaken vanwege de lage vergoeding voor hun diensten, mensen zullen rechtszaken gaan vermijden, of zelfs hun eigen recht halen'', concludeert zij met een 30-tal collega-juristen. ''We krijgen het verwijt voor eigen parochie te preken. Maar advocaten kunnen ook eenvoudig zeggen 'we doen het niet meer' en alleen nog commerciële zaken aannemen.'' De Raad van State, onafhankelijk adviseur van de regering over wetgeving en bestuur, sluit zich daarbij aan en noemt de bezuinigingen ''visieloze maatregelen'' van het kabinet. De Raad van State stelt onder meer dat door de forse herziening van de gefinancierde rechtshulp ''het risico bestaat op belemmering van het recht op toegang tot de rechter, zoals dat voortvloeit uit de Grondwet, het Europees Mensenrechtenverdrag en de Grondrechten van de Europese Unie''. Dat vindt ook de Nederlandse Orde van Advocaten. ''Verdere bezuinigingen op het stelsel, zeker als zij een dergelijk drastische omvang hebben, betekenen niets anders dan schending van het grondrecht op toegang tot het recht'', aldus Jan Loorbach algemeen deken van de Nederlandse Orde van Advocaten. De Orde heeft ook kritiek op de manier waarop de bezuinigingen niet in een keer, maar verdeeld over vele wetgevingstrajecten aan de Tweede Kamer is aangeboden. In de ogen van de Orde dreigt daarmee het overzicht op de gevolgen verloren te gaan. 

Betül Çatal, Amsterdam