Tekort aan islamitische pleeggezinnen

Wanneer een kind tijdelijk in een ander gezin gaat wonen, omdat de ouders niet meer voor hun eigen kind kunnen of mogen zorgen, is er sprake van pleegzorg. In eerste instantie wordt er altijd gekeken of de problemen thuis opgelost kunnen worden, zo niet, dan wordt het kind in een ander gezin, het pleeggezin, geplaatst.
Volgens de officiële cijfers van Pleegzorg Nederland vingen in het afgelopen jaar ruim 16.330 pleeggezinnen in totaal 20.949 pleegkinderen op. Hiervan kon ruim 40 procent bij bekenden worden ondergebracht, maar een nog groter aantal, zo’n 60 procent is bij pleegouders geplaatst met een zogeheten Onder Toezicht Stelling. De rechter heeft in zo’n geval bepaald dat de thuissituatie de geestelijke of lichamelijke ontwikkeling van het kind bedreigt. De cijfers liegen er niet om, pleegzorg is noodzakelijk en de vraag ernaar wordt met het jaar groter. 
In een land als Nederland waarin verschillende culturen, nationaliteiten en geloofsovertuigingen worden vertegenwoordigd, is er naast een algemene vraag naar pleegouders ook vraag naar pleeggezinnen die aan bepaalde kenmerken voldoen zodat het ‘matchen’ zo goed mogelijk aansluit op de wensen van de ouders en het pleegkind. Instellingen proberen zoveel mogelijk rekening te houden met religieuze en/of culturele achtergronden bij het plaatsen van een pleegkind in een pleeggezin. Als ouders erop staan dat het kind in een islamitisch gezin wordt geplaatst, dan wordt er gezocht naar een islamitisch pleeggezin. Helaas is dit vaak niet uitvoerbaar, omdat er onvoldoende islamitische pleeggezinnen zijn. Dit heeft als gevolg dat kinderen soms noodgedwongen in andere gezinnen geplaatst moeten worden. Bij een uithuisplaatsing wordt altijd eerst gekeken naar pleegouders in het eigen netwerk van het kind. De vanzelfsprekende gastvrijheid van bijvoorbeeld Marokkanen, Turken en Surinamers maakt het dat dit doorgaans geen problemen oplevert, maar die families zijn niet altijd in staat om naast de eigen kinderen ook andere kinderen op te vangen en dan komt het probleem van het ‘schrijnende tekort’ om de hoek kijken, aldus Maaike Maas van Spirit Jeugdzorg, onderdeel van Bureau Jeugdzorg. Salih Türker, directeur van stichting Diversiteitsland, een sociaal-maatschappelijke instelling die zich sterk maakt om signalen vanuit de samenleving te vertalen aan de organisaties, heeft ook een verklaring voor het tekort aan islamitische pleegouders: ‘We signaleren dat bemoeienis van een overheid met een gezin voor vele Turkse mensen een totaal nieuw gegeven is. Het zijn de vader, de moeder, opa en oma die het laatste woord hebben in de opvoeding van het kind en daar komt de overheid niet tussen. Tevens zijn het de vooroordelen en de onwetendheid die een rol spelen wat betreft het pleegouderschap’. 
Geheel treurig is het niet: er zijn tal van projecten gestart om meer pleegouders te werven met verschillende culturele achtergronden en geloofsovertuigingen. Zo hebben Spirit Jeugdzorg en stichting Diversiteitsland het initiatief genomen om samen met ambassadeurs met een bi-culturele achtergrond pleegzorg bij een bredere doelgroep onder de aandacht te brengen. ‘Naast het enthousiasmeren van potentiële pleegouders, is het ook van belang om in gesprek te blijven met verschillende mensen en doelgroepen door het geven van voorlichtingen en het wegnemen van vooroordelen over pleegzorg’, aldus Maaike Maas.
Vooral de voorlichtingen spelen een belangrijke rol omtrent pleegzorg. ‘Velen verwarren pleegzorg met bijv. adoptie of kennen de term helemaal niet’, stelt Salih Türker. In de Islam is er een groot verschil tussen adoptie en pleegzorg en omdat de religie adoptie verbiedt, wordt pleegzorg zelfs aangeraden binnen de islam. Het gegeven dat voor veel moslims het begrip pleegzorg onbekend is, zorgt ervoor dat in dat woord de term ‘adoptie’ wordt ingelezen. Uit het onderzoeksrapport ‘islam en pleegzorg’ van bureau Trias Politica, die de focus legt op oorzaken voor het achterblijven van islamitische pleeggezinnen volgt, dat het niet de islam zelf is die een belemmering vormt voor het al dan niet zijn van een pleegouder. De profeet Mohammed was zelf een wees en is toen der tijd opgevangen door familieleden. Ook als volwassene heeft hij een pleegkind opgevangen en deze opgevoed als het ware zijn eigen kind. In de Koran staat verder duidelijk beschreven dat moslims verantwoordelijkheid hebben jegens kinderen die niet meer van de zorg van de eigen ouders kunnen genieten en dat de beloning voor ouders die zich over de dit soort kinderen ontfermen bijzonder zal zijn. Verder zou de ’bureaucratie’ van de pleegzorg voor allochtonen een hindernis kunnen zijn. Officieel pleegouder worden is hierdoor voor hen een grote stap. Ook komt het voor dat na een incident aanmeldingen plaatsvinden op basis van emoties. ‘Eenmaal het trainingstraject ingedoken, blijkt dat het worden van pleegouder toch ook het een en ander van je vraagt, volgens Maas. Maar ook ruimtegebrek is een reden: lang niet alle gezinnen hebben een extra kamer vrij of kunnen een aparte ruimte creëren voor het pleegkind. Hoewel het zorgen voor anderen een zowel belangrijk cultureel als religieus element is, is er een ook schaduwzijde aan dit verhaal. Türker stelt dat veel ouders het lastig vinden om pleegouder te worden vanwege het taboe dat heerst omtrent het opvoeden of opvangen van andermans kind. Ook Hilal Doğanbaş, PR-medewerker bij SensaZorg, een zorginstellingen die zich o.a. ook bezighoudt met pleegzorg, sluit zich hierbij aan: ‘Men is bang voor het beeld van de omgeving, de sociale controle en over wat anderen over hen zullen denken. Wat we ook vaak horen is dat het pleegkind een slecht voorbeeld zou kunnen zijn voor de kinderen thuis’. Nazha Taofiq die samen met haar man een van de weinige islamitische ouderparen is die al jaren kinderen opvangen, deelt deze ervaring niet: ‘Het is altijd gezellig, zelfs gezelliger’. Het gezin heeft zelf twee kinderen en vangt daarnaast twee kinderen op. Op de vraag waarom zij dit doet antwoordt zij simpelweg: ‘Omdat wij de mogelijkheid hebben om een kind te helpen en omdat mijn godsdienst dit ook stimuleert. Taofiq is er, net als vele zorginstellingen, geen voorstander van dat moslimkinderen in een leefomgeving worden geplaatst die hen geheel vreemd is. ‘Maar door het tekort op dit moment, kan het haast niet anders en dan is de prioriteit de veiligheid van het kind zelf . Daarom, moeten meerdere Turkse en Marokkaanse gezinnen zich beschikbaar stellen. Als je een plek hebt in je hart, kun je pleegouder worden’, aldus Taofiq.  

Betül Çatal